Wat een jaar, wat een jaar. Een paar briljante mislukkingen, een paar toevallige successen en mooie resultaten vanuit flow. Hard gewerkt vind ik en vooral veel vreugde en voldoening. Ik reflecteer graag over enkele persoonlijke en professionele gebeurtenissen.
Het leven
Maar eerst: vader van 89 is dan uiteindelijk gestorven. Het leek wel een grap. In aller ijl werd de ganse familie verzameld, op elkaar gepropt en vol emotie rond het ziekenhuisbed. Hij zou de ochtend niet halen. Maar neen hoor, ’s ochtends kwam hij er helemaal terug door. Hij wou weg, een tochtje maken met de auto. Dat werd netjes geweigerd omdat hij ook gewoon niet kon: niet ter been en erg verward. Samen met de artsen en vijf kinderen in vol overleg: we stoppen alle behandelingen. Het was de start van een whatsapp groep ‘Vandamme collectief’ waarin vijf kinderen en aanhang elkaar vinden om dit te dragen. Maar eerst nog wachten op het einde. Nu moet je weten dat we met vijf elk zo onze emoties hadden bij deze man. Het blijft natuurlijk de vader, maar wat ons betreft, hij mag gaan. Hij wilde echter niet gaan en vocht elke dag om nog uit bed te komen, tochtjes te maken, te gaan eten. We konden hem de waarheid niet zeggen. Hij wilde dat niet horen. Daardoor was er ook geen moment om mooi afscheid te nemen en te verzoenen met die man, als vader. Uiteindelijk na veertien dagen, het einde. Op zijn begrafenis hebben we nog goed gelachen en de draak gestoken met zijn levensloop. Al bij al had hij echt wel talenten en heeft hij zijn best gedaan om ons goed op te voeden. Ik zei het zo: wat wij met vijf hebben meegemaakt, is de wissel van generaties. De vooroorlogse generatie die op hardvochtige wijze door het leven ging en wij, kinderen van de na-oorlogse generatie, babyboomers, die met gevoel door het leven gaan. Dat ging niet samen. Maar wat wel samen gaat, is dat we nu een whatsapp groep hebben, het Vandamme collectief.
Je zult sterven op de manier als je hebt geleefd.
- De profeet Mohammed
Routines
Er zijn opdrachten die zo vanzelf gaan, dat het een feestje is. De naam ‘routine’ klinkt misschien oneerbiedig. Als ik een opdracht voor de zoveelste doe, betekent dit niet dat het een platte bedoening wordt. Een voorbeeld daarvan is de vraag om het Vorkmodel uit te leggen. Dat doe ik al vijftien jaar. Een ander voorbeeld is de open opleiding corporate activist, editie 12. Ook al is het routine, ik doe het met passie. Ik verbind me met collega’s en verbind het werk met een hoger doel. Professionele routines zijn meer dan de vaatwas vullen. Het is zoals een muzikant die voor de zoveelste keer hetzelfde stuk brengt voor zijn publiek. Als vertolker interpreteer je, adapteer je, en je zorgt voor een feestje.
Flow
Flow is de ervaring waarin er een optimale verhouding is tussen de moeilijkheidsgraad van een opdracht en je bekwaamheid. Door de moeilijkheidsgraad ben je goed wakker en precies daarom kun je het beste van jezelf geven. Dat mocht ik vooral ervaren bij mijn samenwerking met gemeente Den Bosch. We hebben veel stappen gezet. Bij elke stap stond ik op scherp. Want bij elke stap kan het mis gaan. Je kunt mensen in een veranderingsproces zo weer verliezen. Of je kunt door een nonchalante aanpak een stap zetten die van het welgevormde ontwikkelingspad afwijkt. Op het moment zelf kan ik wel goed uitleggen waarom we iets wel of niet moeten doen. Terwijl je loopt, ontstaat de weg.En het toont zich in de details. Ik kreeg bij bepaalde zaken dadelijk een gevoel van juistheid. Gelukkig hebben de opdrachtgevers er oren naar. Want overleg is voortdurend nodig. Ik werd me bewust dat mijn ervaringsjaren gezorgd hebben voor impliciete kennis. Vermits ik steeds alles opschrijf, wordt dit weer een volgend boek: gangmakersgroepen als hefboom in organisatieontwikkeling.
Nieuwigheid: deepevolvers
Dit najaar zijn we gestart met iets waar ik al jaren aan voorbereid: een groep Deep Evolvement professionals opleiden in een 21e-eeuwse manier van facilitrainen. Dat is faciliteren en trainen tegelijk en dan nog wel met de wicked skills als basis. Daar zijn we nu mee bezig. Het is de groep waar ik mijn stokje aan wil doorgeven. Het feit dat het gestart is, is al een succes. Het steunt op een mooie samenwerking tussen opdrachtgevers. Ben benieuwd of er van hieruit gezamenlijkheid zal ontstaan. Of misschien komt er iets geheel anders uit de bus.
Toevallig succes
‘Kun je de wicked skills ook in het Frans geven?’ was de vraag van het Brussels tweetalig ministerie van financiën, Brussels Fiscalité. Met die vraag ben ik erg aarzelend omgegaan. Ik was bang dat mijn Frans echt niet goed genoeg is om de subtiliteiten van meningen en gevoelens in te schatten. Samen met collega Danielle De Wilde zijn we er voor gegaan. Tien dagen training, twee groepen, 35 leidinggevenden. Met de trein, twintig keer naar Brussel Noord. Een paar honderd meter langs drugsdealers, thuislozen en stinkende pis. En dan door het veiligheidspoortje, in dat hoge glazen gebouw van de Iristoren, computergestuurde liften, vijftiende verdiep. Een gloednieuwe kantoorinrichting met een sfeervolle koffieruimte en medewerkers die er het beste van maken. Vanuit de cursusruimte keken we recht binnen in andere torens. Kleine mensjes als mieren, heen en weer. Dat was een erg bevreemdende ervaring voor Danielle die zo van de zee houdt. Ik heb ook dikwijls tegen mezelf gezegd: tjonge tjonge, wat een wereld. Wilden we na de corona niet graag in de natuur zijn? Ik mag wel zeggen, het is mooi geworden, dankzij de opdrachtgevers en deelnemers die ons met open armen ontvingen. Wat ik een toevallig succes vond: het lukte me beter dan ik dacht om met Franse woorden te inspireren. Ik ben van de Franse taal beginnen houden. Het werd ook een succes voor de combinatie die we gemaakt hebben tussen persoonlijke ontwikkeling en het trainen van methoden om met collega’s te werken. Voor de vele juristen, fiscalisten en informatici geen evidentie. Ik weet niet of het resultaat blijvend is maar het was wel top.
Een briljante mislukking
Het einde van het jaar is een periode van reflectie over mijn werk. Ik kom dan nogal eens wakker met dramatische dromen waarin van alles mislukt. Zo kwam ik in het midden van de nacht wakker met het volgende beeld: een lange tafel die een bocht maakt op het einde. Ik zag niet wie allemaal achter de bocht zat. Wel wist ik dat daar de topbestuurders zaten van de organisatie. Aan de tafel, waarop veel voedsel stond (het was een soort bourgondisch kerstfeest), zat een kleurrijk gezelschap van alle soorten mensen. Veel kende ik niet eens. Iedereen sprak door elkaar. Maar op een bepaald moment kon ik toch iets zeggen. Ik zei tegen de bestuurder dat ik mijn werk in de organisatie niet naar behoren kan doen. Ik krijg geen kader en geen mandaat om te doen wat moet gedaan worden: het optrekken van het ontwikkelingsniveau van alle medewerkers dankzij wicked skills training. ‘Dat is de enige mogelijkheid om de chaos aan te kunnen’, zei ik. Ik had stevig gesproken en de bestuurder had het gehoord. Vervolgens was er iemand anders die een heel andere visie had over wat er moest gedaan worden. En daarna nog iemand anders met weer een andere visie. Alle visies en meningen, ook de mijne, werden gehoord maar er kwam geen besluit. Alle visies bleken even belangrijk, even sterk gesproken en daardoor even krachteloos te zijn. Het was een kakofonie van luide stemmen. Ik sloeg een diepe zucht, at nog wat lekkers en keek naar mijn buur: tja, hier geraken we nooit door.
Deze droom die symbolisch vertaalt wat ik bij een opdrachtgever meemaak, brengt me bij een intervisievraag: wat doe je als je als expert ingehuurd wordt en je visie op wat nodig is, wordt ontkracht door de vele meningen van anderen? Wat doe je als je in het systeem getrokken wordt waar iedereen fragmentarisch en naast elkaar wat doet en het melden van dat patroon ook maar weer een mening is naast alle andere?
En 2024?
Mijn speerpunt voor 2024: een pleidooi voeren om in te zetten op het verhogen van het algemeen ontwikkelingsniveau van iedereen in HOE we bezig zijn met de toekomst, met transities en vraagstukken. We zijn met zijn allen niet toekomstvaardig. En dat heeft niet met techniek of inhoudelijke oplossingen te maken, maar met mindset en bekwaamheden. Om het cru te zeggen, als ik leraar zou zijn en ik zou burgers en professionals beoordelen op hun toekomstvaardigheid, dan zijn ze gezakt. Een dikke buis, zeggen we hier in Vlaanderen. De generieke menselijke vaardigheden, zoals dialoog voeren, zelfreflectie, gelaagde ontwikkelen, systemisch kijken, onderzoeken, vragen stellen, liefdevol en dankbaar door het leven gaan, je verbinden, verantwoordelijkheid nemen, authentiek zijn, het kan allemaal veel beter. Ook een dikke buis omdat we niet duurzaam leven en niet eens voor onszelf kunnen zorgen in basale levensbehoeften als een moestuin onderhouden en klussen in huis.
Rudy Vandamme, Ph.D.
vandammerudy@telenet.be