W.8. Complexe vraagstukken adaptief aanpakken

Na de cursus wicked skills, blijft de leerinhoud van het systeemdenken het minst beklijven. Professionals zijn blijkbaar makkelijk in de één op één competenties, dan in het werken met de systemen. Waarschijnlijk zijn we nog niet gewoon om onszelf te situeren in gehelen en te zien welke rol ieder van ons daar in speelt - bewust of onbewust. Het gaat daarom in de eerste plaats om systemisch te leren kijken. Je ziet het groter geheel en je begrijpt het gedrag van een onderdeel vanuit de samenhang in dat geheel. Er zijn immers altijd achterliggende invloeden, en daar ga je op zoek naar.

Stoppen met lineair denken en symptomatische oplossingen, is al een grote stap vooruit. Vervolgens komt de vraag: hoe dan wel? De kaders zijn ter beschikking: het totale systeem in kaart brengen met al zijn actoren en belanghebbenden; feedbackloops zien; transdisciplinair samenwerken om zo verschillende perspectieven op elkaar te laten inwerken; patronen en paradigma's beschrijven; en tenslotte stap voor stap actie voeren en continu leren en bijsturen.

Systeemdenkers verliezen zich nogal eens in het in kaart brengen van alle actoren. Dat is te cognitief; je gaat dan toch weer op zoek naar oorzaken en verklaringen. Beter is het rustig te blijven en je te verbinden met wat er is. Je brein zal meewerken om patronen te zien, intuities aan te voelen of goesting te krijgen iets uit te proberen. Het begint volgens mij dus allemaal bij je mindset.

Mijn voorstel is vooral te oefenen om patronen te zien en aannames te bespreken rond wicked vraagstukken. Kijk eerst of iets, volgens het Cynefin model wel een wicked vraagstuk is, en gebruik vervolgens de ontwikkelcirkelmethodiek om alle perspectieven te verzamelen. Als je ontwikkelcirkels combineert met wicked vreaagstukken, spreek ik van transitie arena's. Zo goed als alle wicked uitdagingen hebben te maken met diepere bewegingen die er nodig zijn in de vakgebieden en sectoren. Dat overstijgt de concrete dagelijkse toepassing van je beroep. Je moet dus bereid zijn om zo'n transitiearena te betreden en te genieten van co-creatieve kennisontwikkeling.

Donella Meadows en Fritjof Capra zijn grote figuren. Bovenaan de lijst vind je linken naar de theoretische uitleg, onderaan een paar voorbeelden van patroondoorbraken op systeemniveau. Daarin zie je dat systeemdoorbraken altijd te maken hebben met de mentale modellen die we voor waar aannemen. Durven aannames in vraag stellen is de sleutel!

De beste aanpak van wicked vraagstukken is zelf een beetje wicked te zijn.
- R.V.

Kijken? Lezen? Luisteren?

Blog. Donella Meadows. Veertien principes voor de systeemdenker

Getekend. Introductie op system thinking. Toepassing op obesitas

Uitleg. Causal loops

TED talk. Het patroon van living systems

Gestreamde webinar met Fritjof Capra over regeneratief denken

Blog. Tool van de systeemdenker

Blog. Tools van de systeemdenker2

TED talk. Dave Snowden over zijn Cynefin framework

Docu. Patroondoorbraak. Dorp zonder lichten

Docu. Patroondoorbraak. Incassobureau helpt mensen

Docu. Patroondoorbraak. Gemeente pakt het anders aan

Rittel, H. & Webber, M. (1973). Dilemmas in a general theory of planning. Policy Sciences.4 (2): 155–169.Wilber, K. (2001). Integrale psychologie. Deventer: Ankh-Hermes
Senge P (1990). The fifth discipline: The art & practice of the learning organization. NY: Currency Doubleday.
Capra, F. & Luigi Luisi, P. (2016). The systems view of life. Cambridge: University Press.
Watzlawick, P., Weakland, Ch. & Fish, R. (1974). Het kan anders. Over het onderkennen en oplossen van menselijke problemen. (Vertaling van: Change. Principles of problem formation and problem resolution). Deventer: Van Loghum Slaterus.

Inzichten

De gewoonte is hardnekkig om persé een probleem opgelost te willen zien.
Oplossingen zijn doekjes voor het bloeden en raken de kern van de zaak niet.
Problem solving is vaak bezigheidstherapie.
Van buitenaf er van alles van vinden, schuldigen aanwijzen, dat is makkelijk.
Je verbinden met het systeem en beginnen meespelen, is de toegang om invloed te hebben.
Niets moeilijk voor een professional om wu-wei (non-action) en het niet-weten te beoefenen.
Systemen in kaart brengen is één ding, durven patronen doorbreken een heel andere tak van sport.
Professionals hebben het moeilijk hun eigen mentale modellen te zien omdat ze er niet in getraind zijn om het te zien.
De herkadering van 'probleem' naar 'vraagstuk' helpt om professionals uit te dagen meer onderzoeksmatig bezig te zijn.

Naar overzicht
fix