Je identiteit als online werker

Betekent onze keuze voor ontwikkeling dat het online gebeuren voor ons makkelijker te verteren is? Zijn wij van die mensen die met een growth mindset elke verandering verwelkomen? Helemaal niet. Want wat blijkt: we hebben emoties van verwarring, een gevoel van gemis, lastigheid, angst, maar ook een houding van open staan, verwelkomen en loslaten. We verschillen onderling in hoe we reageren op het online werken. Sommigen missen het fysieke contact. Anderen voelen zich angstig. Sommigen zijn vrolijk en verwelkomen het nieuwe speelterrein.

Velen van ons zijn moe. Naar een scherm kijken is nieuw. Je hersenen en je levensstijl zijn er nog niet op afgestemd. Leren vraagt energie. Vergis je niet. Je moeheid is niet noodzakelijk een teken dat het online gebeuren je niet past. Het kan een teken zijn dat je aan het leren bent. Eenmaal de nieuwe vaardigheden geautomatiseerd zijn, verdwijnt je moeheid (als je tenminste je zelfzorg niet vergeet).

De uitnodiging: met een helikopterblik kun je uitstijgen boven het momentane van de emoties. Aan de buitenkant is er aanpassing. Aan de binnenkant één brandende vraag: is dit nu hetgeen ik wil? Kan ik het online werk schuiven onder wat ik versta onder professioneel bezig zijn? Wat leren we in het online werken, over hoe we onszelf zien als professional, als leraar, als coach, als online werker?

Professor Hermans ziet zelfverstaan – het zelfbeeld dat je van jezelf hebt – als een dialoog die je voert tussen jezelf en alles wat je meemaakt. Je bent er allicht weinig bewust van, maar je voert voortdurend dialogen met jezelf over wie je bent. Dat draait op de achtergrond van je functioneren. Als het allemaal klopt, dan draait het rustig door. Is er verandering, dan is er ruis op de achtergrond. Er is wat aan de hand. Tijd om te reflecteren over je hard ware, om het zo te zeggen. Wie ben je? Hoe construeer jij jouw beroepsrol?

Een voorbeeld. Als je tot nu toe je professionele identiteit gekoppeld hebt aan het klaslokaal van een schoolgebouw, dan wordt je identiteit als leraar nu uit de hand geslagen. Of als je comfortzone gelegen was in het intiem gesprek tussen jou en je cliënt, dan is je zelfvertrouwen als coach ondermijnt. Als je facilitatie van groepen vastzit aan zitten in een kring, dan heb je pech met dat scherm. Het is begrijpelijk dat je dan suf wordt van dat online werken. Naast die gezichten op het scherm zie je jezelf ook geportretteerd, dat komt er nu ook nog bij. Je kijkt plots ook naar jezelf. Je bent je vertrouwde gedragsankers kwijt van je professionele identiteit en je hebt nieuwe feiten te slikken.

Als je normale definitie van jezelf in je beroepsrol uit de hand geslagen zijn, gaat je interne dialoog op volle toeren draaien. Is dit het voor mij? Zie ik mezelf nog als leraar als ik voornamelijk zelfstudie materiaal uitdeel? Voel ik me leraar als ik tegen een scherm aankijk met zwarte vakjes en letters van namen? Ben ik nu nog betrokken coach zonder dat fysieke gesprek? Even zwaaien naar mijn cliënt, is dat verbinding?

Het is nu makkelijk om te beseffen hoe belangrijk het echte gesprek en de echte ontmoeting zijn. Dat mag je voor jezelf besluiten. Waar het hier echter om gaat, is dat je onder veranderende omstandigheden je zelfverstaan moet herzien. Online werken is maar één van de uitdagingen. Leraren worden gevraagd zelfregie aan studenten te geven en hen te coachen. Ben je dan nog leraar? Coaches, leidinggevenden, hulpverleners worden nu gevraagd hun cliënten en medewerkers online op te volgen. Ben je dan nog coach? Ben je dan nog leidinggevende? Kun je je opvatting van je beroepsrol herzien in functie van nieuwe noden en nieuwe vormen?

De vaardigheid om flexibel om te gaan met de definitie van je beroepsrol noemt Professor Hermans dialogic capacity. In mijn proefschrift noem ik het ‘jezelf boetseren in je beroepsrol’. Dat boetseren wordt in het online werken behoorlijk uitgedaagd. Zelfverstaan is je vaardigheid om met je zelf een praatje te houden.

Je kunt dus blijven hangen in je meningen en emoties over het online gebeuren. Je kunt ook een stapje hoger gaan en met jezelf een praatje houden: hoe definieerde ik mijn professionele identiteit tot nu toe? Kan ik het online gebeuren schuiven onder de definitie die ik al jarenlang voor mezelf heb? Of moet ik mijn definitie van wat het is om leraar of coach te zijn, veranderen?

Wat ons als groepje professionals geholpen heeft in dat boetseren van onze verhouding met het online werken, is de gelaagdheid toe te voegen. Het groter geheel waartoe je als leraar, coach of leidinggevende behoort is het waartoe van je werk, de why van Simon Sinek. Als we dat nu eens mee in rekening brengen van je zelfverstaan. De leidende vraag wordt nu niet zozeer: waar voel ik me goed bij? De vraag wordt: wat is voor jou de essentie van je werk? Wat is zinvol om te doen? Wat is er nu nodig in een veranderende wereld om te doen met jongeren? Wat wil je met je coachees bereiken? Wat hebben we met elkaar als mens hoog te houden?

Deze vragen kunnen we alleen beantwoorden als het groter plaatje duidelijk wordt: welke plek heeft het online gebeuren in de lange termijn ontwikkelingen? Is het online werken de lang verwachtte doorbraak voor andere manieren van leiderschap en werkorganisatie? En als je, in het licht van robotisering en digitalisering, vindt dat het echte gesprek behouden moet blijven in je visie op mens-zijn, wat is daar dan de beste vorm voor?

We kwamen zo tot twee tips, als je werk wil maken om je beroepsrol te boetseren aan de hand van online werken. Een tweerichtingsbeweging:

• Beweging 1: Vertrek vanuit je persoonlijke ervaringen en emoties en werk toe naar een bezinning over wie je bent in je beroepsrol. Misschien speelt er gemis, angst of irritatie mee. Misschien ben je uit je comfortzone gerukt en zit je in een ontkenningsfase. De tip is deze: onderscheid je eigen verwerkingsproces en verlieservaring van wat het online werken kan betekenen voor je ontwikkeling en voor je beroepsrol.
• Beweging 2: Kijk vanuit een helikopter perspectief naar de ontwikkelingen in het groter geheel waar jij als professional toe behoort, en geef van daaruit betekenis aan het online werken. Voor leraren is hun groter geheel het onderwijs en de onderwijstransitie. Coaches kunnen vertrekken van een visie op hoe we als samenleving ontwikkelen en welk soort burgers er nodig zijn. Voor leidinggevenden is dat hoe we samenwerken en welk soort organisaties we willen.

Wij als Professionals in Ontwikkelingsgericht Werken omarmen beide bewegingen. Ze hebben elkaar nodig. Gelijk vanuit welke richting je vertrekt, in het midden ontstaat het inzicht over wie je wil zijn en hoe je je verhoudt met online werken. Zo praten met elkaar is de manier om veerkrachtig te zijn en veranderingen betekenis te geven. Zoals je dus merkt, krijg je in deze blog geen antwoord wat je behoort te denken. Denk voor jezelf. Wat wij als gelaagde ontwikkelingswerkers graag doen, kan je daarbij helpen: verlaat emotie en concreet gedrag en reflecteer over je beroepsrol en de wijzigende rol van de professional in de samenleving.

Rudy Vandamme, Ph.D. en collega's: Gwen van Valkengoed, Lieve Vander Linden, Andrea Thijssen, Koosje de Vries, Renske Douwes Dekker, Bas Poppe.